Mỹ bảo vệ Philippines, Đài Loan

Về phát ngôn, mới nhất, ngày 7-4 Bộ Ngoại giao Mỹ lên tiếng cảnh báo TQ thận trọng khi ứng xử với Philippines và Đài Loan, theo hãng tin AFP.

Họp báo, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price nói rõ: “Mỹ chia sẻ mối lo ngại của đồng minh Philippines liên quan việc hàng loạt tàu dân quân biển TQ hiện diện gần đá Ba Đầu”. (Đá Ba Đầu nằm trong cụm đảo Sinh Tồn thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, mà TQ, Philippines, Đài Loan tranh chấp trái phép). Theo AFP, hơn 200 tàu của TQ được nhìn thấy ở khu vực đá Ba Đầu từ ngày 7-3. Theo thông tin từ phía Philippines thì đến ngày 3-4 vẫn còn 44 tàu TQ ở khu vực đá Ba Đầu, các tàu khác đã tỏa ra nhiều khu vực ở Biển Đông. 

Ông Price cũng cảnh báo rằng “một cuộc tấn công quân sự nhằm vào các lực lượng vũ trang, tàu hay máy bay của Philippines ở Thái Bình Dương - bao gồm ở Biển Đông - sẽ kích hoạt nghĩa vụ của chúng tôi theo Hiệp ước Phòng thủ chung Mỹ-Philippines”. Tuần trước, Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan và người đồng cấp Philippines - ông Hermogenes Esperon cũng bàn về chuyện đội tàu của TQ ở đá Ba Đầu. Ông Sullivan đảm bảo với ông Esperson là theo hiệp ước an ninh chung hai nước thì Mỹ sẽ bảo vệ Philippines ở cả các khu vực tranh chấp.

Với Đài Loan, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ cảnh báo TQ về các động thái viện đến vũ lực nhằm đe dọa và cưỡng ép lãnh thổ này gần đây. Ông Price tuyên bố Mỹ sẽ duy trì khả năng chống lại động thái viện đến vũ lực hay bất kỳ hình thức cưỡng ép nào có nguy cơ hủy hoại an ninh hay hệ thống xã hội, kinh tế của người dân ở Đài Loan”. Lời lẽ ông Price dùng đến có trong Đạo luật Quan hệ Đài Loan mà theo đó Mỹ có nghĩa vụ cung cấp cho hòn đảo này công vụ để tự vệ trước TQ. 

Phát ngôn của ông Price đến trong bối cảnh ngày 7-4 TQ đưa 15 máy bay chiến đấu vào vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) do Đài Loan thiết lập. Theo nhận định của nhiều nhà quan sát thì động thái này có liên quan đến việc TQ ngày 5-4 thông báo rằng nhóm tác chiến tàu sân bay do tàu Liêu Ninh dẫn đầu cùng năm tàu hộ tống đã đi qua eo biển Miyako hướng về Thái Bình Dương đến tập trận gần Đài Loan.

Bên cạnh các tuyên bố, những ngày qua Mỹ cũng liên tục có nhiều hành động “nắn gân” TQ trong khu vực. Ngày 7-4, Hạm đội 7 Hải quân Mỹ thông báo rằng tàu khu trục lớp Arleigh Burke USS John S. McCain (DDG 56) mang tên lửa dẫn đường đã “di chuyển qua eo biển Đài Loan như thường lệ” và “theo luật pháp quốc tế”, theo trang Focus Taiwan. Đây là lần thứ tư Hải quân Mỹ điều tàu chiến qua eo biển Đài Loan dưới chính quyền Tổng thống Joe Biden. Trước đó, ngày 4-6, Mỹ đưa nhóm tác chiến tàu sân bay USS Theodore Roosevelt vào Biển Đông. Tuần rồi Mỹ cũng liên tục tập trận hàng hải với các đồng minh, đối tác khu vực như Nhật, Úc, Ấn Độ.

Đài Loan có thể kích hoạt xung đột Mỹ-Trung?

Có thể thấy TQ thời gian qua hiếu chiến hơn trong chuyện tranh chấp Biển Đông, cũng như với Đài Loan. TQ cũng rắn hơn trong đối đầu với Mỹ, một ví dụ rõ rệt cho điều này là màn đấu khẩu giữa các quan chức ngoại giao hàng đầu TQ với phía Mỹ trong cuộc đối thoại vừa qua ở Alaska.

Bên cạnh Biển Đông, căng thẳng Đài Loan cũng đang là vấn đề được lo ngại nhiều, đặc biệt khi TQ cho máy bay chiến đấu xâm nhập ADIZ do Đài Loan thiết lập gần như mỗi ngày trong thời gian gần đây. Trong hai năm qua, TQ liên tục thực hiện các cuộc tập trận “theo kiểu chiến đấu thực sự” gần hòn đảo. Ngày 7-4, người lãnh đạo cơ quan ngoại giao Đài Loan Joseph Wu cho biết đe dọa quân sự với lãnh thổ này đang gia tăng. 

Theo đài ABC News, các bước đi quân sự với Đài Loan có thể là một phép thử của TQ với sự ủng hộ của Mỹ dành cho hòn đảo này. Mỹ lâu nay vẫn hứa sẽ giúp Đài Loan phòng vệ nhưng không nói rõ ràng sẽ sát cánh tới đâu trong trường hợp hòn đảo này bị TQ tấn công. 

Theo nhiều tướng lĩnh quân đội Mỹ, Đài Loan - vốn đã là một nguồn cơn căng thẳng lớn giữa Mỹ và TQ trong hàng thập niên - là nơi có nhiều nguy cơ nhất với việc kích hoạt một cuộc xung đột quân sự giữa hai bên. 

Rủi ro này được chính Đô đốc Philip Davidson - Tư lệnh Bộ chỉ huy Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương Mỹ (INDOPACOM) đề cập trước Thượng viện Mỹ tháng trước. Ông còn đặc biệt báo động đến khung thời gian “trong sáu năm nữa”. Vài ngày sau đó, Đô đốc John Aquilino - người dự kiến sẽ kế nhiệm ông Davidson cũng nói theo quan điểm của ông thì “vấn đề gần hơn nhiều so với phần lớn chúng ta nghĩ”.

Theo đài ABC News, sau nhiều năm TQ liên tục gia tăng áp lực quân sự lên Đài Loan, gần đây nhiều tướng lĩnh quân đội Mỹ cảnh báo rằng TQ có thể đang đẩy nhanh lịch trình lấy lại và kiểm soát Đài Loan. Nhiều quan chức Mỹ cho rằng các hành động của quân đội TQ là nhằm báo động Đài Loan.

Các diễn biến gần đây khiến nhiều nhà quan sát nghĩ đến chuyện khi nào TQ có thể quyết định “thu phục” Đài Loan, tuy nhiên hiện chưa có một quan điểm chung nào ở Mỹ về chuyện này. Tuần trước, nhà nghiên cứu cấp cao Larry Diamond tại tổ chức chính sách Hoover Institution ở ĐH Stanford nói ông không nghĩ chuyện này “sẽ đến sớm”.