Theo báo cáo, nhiều năm qua, Biển Đông đã nổi lên như một điểm nóng cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung. 

Theo báo cáo, các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông ngày càng dấy lên lo ngại đối với các nhà quan sát Mỹ rằng Bắc Kinh đang giành quyền kiểm soát hiệu quả Biển Đông, một khu vực có tầm quan trọng chiến lược, chính trị và kinh tế đối với Mỹ cũng như các đồng minh và đối tác của Washington.

Theo đó, báo cáo nêu rõ các hành động trên gồm các hoạt động xây dựng đảo và xây dựng cơ sở trên diện rộng tại các thực thể mà Trung Quốc chiếm đóng trái phép ở quần đảo Trường Sa (thuộc chủ quyền của Việt Nam), cũng như các hành động của lực lượng hàng hải nhằm khẳng định yêu sách phi pháp của Bắc Kinh trước các nước láng giềng trong khu vực như Philippines và Việt Nam. 

Các hành động của lực lượng hàng hải Trung Quốc tại quần đảo Senkaku (cách Nhật gọi) / Điếu Ngư (cách Trung Quốc gọi) ở biển Hoa Đông là một mối quan ngại khác đối với các nhà quan sát Mỹ. 

Theo báo cáo, sự thống trị của Trung Quốc đối với khu vực gần biển của nước này - nghĩa là khu vực Biển Đông, biển Hoa Đông, biển Hoàng Hải – sẽ ảnh hưởng đến các lợi ích chiến lược, chính trị và kinh tế của Mỹ ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và các nơi khác.

Báo cáo nêu rõ các mục tiêu chung tiềm năng của Mỹ đối với cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung ở Biển Đông và biển Hoa Đông bao gồm nhưng không nhất thiết giới hạn ở những mục sau: (i) thực hiện các cam kết an ninh của Mỹ ở Tây Thái Bình Dương, bao gồm các cam kết hiệp ước với Nhật và Philippines; (ii) duy trì và tăng cường cấu trúc an ninh do Mỹ dẫn đầu ở Tây Thái Bình Dương, bao gồm các mối quan hệ an ninh của Mỹ với các đồng minh hiệp ước và các quốc gia đối tác; (iii) duy trì sự cân bằng quyền lực trong khu vực có lợi cho Mỹ và các đồng minh và đối tác.

Báo cáo nêu thêm: (iv) bảo vệ nguyên tắc giải quyết hòa bình các tranh chấp và chống lại sự xuất hiện của cách tiếp cận “lẽ phải/ưu thế luôn thuộc về kẻ mạnh hơn” trong các vấn đề quốc tế; (v) bảo vệ nguyên tắc tự do của các vùng biển, hay còn được gọi là tự do hàng hải; (vi) ngăn cản Trung Quốc trở thành bá chủ khu vực ở Đông Á; (vii) và theo đuổi những mục tiêu này như một phần trong chiến lược lớn hơn của Mỹ nhằm cạnh tranh chiến lược và quản lý quan hệ với Trung Quốc.

Nhóm tác chiến tàu sân bay của Anh và tàu USS America của Mỹ trong cuộc tập trận Large-Scale Exercise (LSE) 2021. Ảnh: HẢI QUÂN MỸ

Đối với các mục tiêu cụ thể tiềm năng của Mỹ đối với cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung ở Biển Đông và biển Hoa Đông, báo cáo nêu rõ: (i) ngăn cản Trung Quốc thực hiện các hoạt động xây dựng căn cứ bổ sung ở Biển Đông, di chuyển thêm quân nhân, thiết bị và vật tư đến các căn cứ tại các thực thể mà Bắc Kinh chiếm đóng trái phép tại Biển Đông, bắt đầu các hoạt động xây dựng đảo hoặc xây dựng căn cứ tại bãi cạn Scarborough, tuyên bố các đường cơ sở thẳng xung quanh các thực thể địa lý mà Bắc Kinh yêu sách tại Biển Đông, hoặc tuyên bố vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) tại Biển Đông; 

Báo cáo nêu thêm: (ii) kêu gọi Trung Quốc giảm bớt hoặc chấm dứt các hoạt động của lực lượng hàng hải tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư tại biển Hoa Đông, ngừng các hành động nhằm gây áp lực lên các thực thể do Philippines chiếm đóng ở quần đảo Trường Sa (thuộc chủ quyền của Việt Nam), tạo điều kiện cho ngư dân Philippines tiếp cận nhiều hơn các vùng biển xung quanh bãi cạn Scarborough; (iii) chấp nhận định nghĩa của Mỹ/phương Tây về quyền tự do trên biển, đồng thời chấp nhận và tuân thủ phán quyết về Biển Đông của Tòa trọng tài năm 2016.

Theo báo cáo, vấn đề đối với Quốc hội Mỹ là liệu chiến lược cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc tại Biển Đông và biển Hoa Đông có phù hợp và được cung cấp nguồn lực chính xác hay không, và liệu Quốc hội có nên thông qua, bác bỏ hay sửa đổi chiến lược hay không, mức độ nguồn lực để thực hiện chiến lược đó hay cả hai. 

Báo cáo nhấn mạnh rằng các quyết định mà Quốc hội đưa ra về những vấn đề trên về cơ bản có thể ảnh hưởng đến lợi ích chiến lược, chính trị và kinh tế của Mỹ ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và các nơi khác.