Tình hình căng thẳng ở eo biển Đài Loan khiến nhiều người lo ngại nguy cơ xảy ra một cuộc xung đột. Tuy nhiên, giới phân tích phương Tây nhận định Bắc Kinh có thể đạt được một số mục đích mà không cần phải nổ súng.

Theo Jacob Stokes, chuyên gia tại Trung tâm An ninh Mỹ Mới, "đây là kế hoạch được Bắc Kinh suy tính kỹ lưỡng, được thực hiện trong nhiều tháng và nhiều năm, với nhiều mục tiêu liên quan đến nhau".

Thứ nhất, ông Stokes cho rằng, động thái này là "tín hiệu về quân sự - chính trị" nhằm "răn đe" chính quyền Đài Loan và thực thi tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với hòn đảo.

Thứ hai, việc xuất kích hàng loạt máy bay áp sát Đài Loan cũng giúp các phi công của quân đội Trung Quốc có kinh nghiệm tiến hành các hoạt động như vậy trong nhiều điều kiện khác nhau, chẳng hạn vào ban đêm. Điều này sẽ giúp họ tăng cường năng lực chiến đấu trong trường hợp được quân đội huy động.

Thứ ba, khi máy bay Trung Quốc ồ ạt tiến vào vùng nhận dạng phòng không Đài Loan, lực lượng vũ trang của hòn đảo sẽ xuất kích máy bay để đáp trả. Điều này sẽ khiến lực lượng phòng vệ trên không và các phi công của Đài Loan kiệt sức.

Các nhà phân tích khác cho rằng, thông qua việc triển khai dàn máy bay quân sự tới gần Đài Loan, quân đội Trung Quốc cũng muốn chứng minh cho những "người bạn" của Đài Loan, cụ thể là Mỹ, Nhật Bản và Anh, rằng Bắc Kinh sẽ không lùi bước trước sự ủng hộ của họ đối với Đài Loan.

Theo các nhà phân tích, việc đưa tin rộng rãi về các chuyến bay áp sát Đài Loan trên các phương tiện truyền thông nội bộ của Trung Quốc cũng góp phần kêu gọi sự ủng hộ cho chiến dịch của Bắc Kinh nhằm đặt Đài Loan vào tầm kiểm soát của đại lục.

Trung Quốc vẫn luôn coi Đài Loan là vùng lãnh thổ không thể tách rời, thậm chí không loại trừ khả năng sáp nhập hòn đảo bằng vũ lực.

Theo Lionel Fatton, chuyên gia về các vấn đề Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tại Đại học Webster ở Thụy Sĩ, "Trung Quốc cần các đòn bẩy để ngăn chặn Đài Loan thực hiện các hành động mà Trung Quốc không mong muốn, đặc biệt là các ý tưởng  đòi độc lập".

Chuyên gia Fatton lưu ý rằng, sự gia tăng các chuyến bay của Trung Quốc vào vùng nhận dạng phòng không của Đài Loan diễn ra sau khi Đài Bắc chính thức nộp đơn gia nhập Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

"Chỉ có một Trung Quốc trên thế giới và Đài Loan là một phần lãnh thổ không thể xâm phạm của Trung Quốc. Liên quan đến CPTPP, chúng tôi kiên quyết phản đối việc Đài Loan gia nhập bất kỳ hiệp định hoặc tổ chức nào có tính chất chính thức", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lijian Zhao tuyên bố trên Twitter hôm 23/9.

Gây sức ép để đảm bảo sự răn đe

Chuyên gia Fatton cho biết, việc Trung Quốc gia tăng các chuyến bay quân sự gần Đài Loan nhằm gửi thông điệp tới Đài Bắc rằng, Bắc Kinh có đủ phương tiện và hỏa lực để hỗ trợ lập trường cứng rắn của mình. Theo ông Fatton, đây là hành động răn đe thông thường, nhằm thể hiện sức mạnh trước khi đối thủ có hành động dẫn đến hậu quả không thể chấp nhận được.

Tàu sân bay Mỹ USS Ronald Reagan, tàu sân bay Anh HMS Queen Elizabeth, tàu sân bay trực thăng Nhật Bản JS Ise và tàu sân bay Mỹ USS Carl Vinson tập trận ở vùng biển đông nam Okinawa, Nhật Bản (Ảnh: Lực lượng phòng vệ Nhật Bản).

Carl Schuster, cựu quan chức tại Trung tâm tình báo hỗn hợp của Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương Mỹ, cho biết Bắc Kinh đang phát tín hiệu với Đài Bắc rằng họ có thể tấn công bất cứ lúc nào họ muốn. "Đó là một thông điệp mạnh mẽ nhằm củng cố luận điệu đe dọa của Trung Quốc", ông nói.

Chuyên gia Fatton dự đoán các động thái của Trung Quốc sẽ không dừng lại. "Chúng ta có thể dự đoán Trung Quốc tiếp tục chiến dịch gây sức ép để đảm bảo lập trường răn đe của họ luôn vững chắc", ông nhận định.

Nếu Bắc Kinh quyết định thực hiện một chiến dịch quân sự toàn diện nhằm vào Đài Loan, quân đội Trung Quốc cần nắm rõ kịch bản đáp trả của Đài Bắc. Việc đưa hơn 100 máy bay áp sát hòn đảo nhằm giúp Trung Quốc định hình viễn cảnh này.

"Quân đội Trung Quốc đang kiểm tra và xây dựng bản đánh giá về khả năng phát hiện và sẵn sàng ứng phó của Đài Loan trước các mối đe dọa trên không. Trung Quốc cũng ghi chép lại thời gian phản ứng, chiến thuật và quy trình đánh chặn trên không của Đài Loan", ông Schuster nhận định.

Việc ngày càng có nhiều máy bay quân sự Trung Quốc được triển khai vào vùng nhận diện phòng không của Đài Loan cũng giúp phát triển năng lực của quân đội Trung Quốc trong việc phối hợp số lượng lớn khí tài trong điều kiện tác chiến thực sự. Ông Schuster cho rằng, các chuyến bay quy mô lớn sẽ tiếp tục được Bắc Kinh thực hiện và quân đội Trung Quốc cần thực hành điều đó.

"Mặc dù không quân và hải quân Mỹ coi các cuộc tập trận quy mô lớn là hoạt động thường kỳ, nhưng vẫn triển khai tập trận ít nhất hàng năm. Quân đội Trung Quốc không có kinh nghiệm đó", ông Schuster nói.

Các vụ máy bay Trung Quốc áp sát Đài Loan trước đây thường xảy ra sau khi các quốc gia ủng hộ Đài Bắc có động thái khiến Bắc Kinh tức giận.

Chẳng hạn, 25 máy bay quân sự Trung Quốc tiến gần Đài Loan hồi tháng 4 sau khi Ngoại trưởng Mỹ cảnh báo Bắc Kinh rằng Washington cam kết bảo vệ Đài Loan. Hồi tháng 6, sau khi G7 ra tuyên bố chung chỉ trích Trung Quốc một loạt vấn đề và nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình trên eo biển Đài Loan, Trung Quốc đưa 28 máy bay quân sự áp sát hòn đảo.

Vụ áp sát tuần trước diễn ra sau khi Mỹ, Nhật Bản, Anh, New Zealand và Hà Lan tiến hành cuộc tập trận hải quân đa phương gần Okinawa, chỉ cách Đài Loan 730 km. Cuộc tập trận có sự tham gia của 2 tàu sân bay Mỹ và một tàu sân bay Anh.

Theo Peter Layton, nhà nghiên cứu tại Viện Griffith Asia ở Australia, các chuyến bay quy mô lớn của Trung Quốc, với sự tham gia của hàng chục máy bay, có lẽ đã được chuẩn bị từ nhiều tháng trước. "Lực lượng không quân Trung Quốc luôn muốn các hoạt động được lên kế hoạch kỹ lưỡng", ông Layton nhận định.

Timothy Heath, nhà nghiên cứu quốc phòng cấp cao của trung tâm RAND ở Washington, cho biết sự gia tăng các chuyến bay của quân đội Trung Quốc gần đây được xem "như một màn phô diễn sức mạnh" nhân dịp Quốc khánh. Chuyên gia Heath cũng cho rằng, ngoài cuộc tập trận hải quân của Mỹ và các nước, việc Anh đưa tàu khu trục qua eo biển Đài Loan và ban lãnh đạo mới của Nhật Bản đang cân nhắc chính sách Đài Loan cũng góp phần dẫn đến quyết định triển khai hàng loạt máy bay của Trung Quốc.